چرا فقرا رمانتیک و ملی‌گرا می‌شوند؟

«انسان وقتی در کار و زندگی ناموفق باشد و راه‌های پیشرفت را بسته یا دشوار ببیند رو به خیال‌پردازی می‌آورد و خودش را با رویاهای شیرین تسکین می‌دهد. این پروار کردنِ آرزوی معجزه و جهش یکباره گاهی در سیاست هم رخ می‌دهد. تنگ و تاریک شدن مسیرهای پیشرفت همیشه این خطر را با خودش دارد که جایش را به رویاپردازی و تخیل بدهد. 

سرّ اینکه فقرا طعمه ملی‌گرایی می‌شوند و سرخوردگی‌شان را با احساسات قومی و نژادی پاسخ می‌دهند در همین نهفته.  هر جا که محرومیت گسترده و افق‌های کار و تلاش بسیار دور و کمرنگ شود و چپ‌گرایی و عدالتخواهی به نحو سیستماتیک محو شده باشد زمین برای احساسات رمانتیک و رویاپردازی برای دگرگونی‌های یکباره آزاد خواهد شد.  

ترامپ با حسرت‌سازی از گذشتۀ آمریکا و رویای رفاه و ثروت بخشی از جمعیت رأی دمکرات‌ها را مال خود کرد و با احساسات نژادی بسیاری از سفیدهای طبقه پایین و متوسط را به سمت خودش کشید. همین اتفاق در انگلیس با حسرت نسبت به گذشته قرن نوزدهمی و رویای آزادی کامل در اقتصاد به برگزیت و قدرت گرفتن جانسون منجر شد. 

اگر از مودی و بولسانارو و باقی ناسیونالیست‌های برآمده در این سال‌ها بگذریم در ایران هم پدیده مشابهی می‌بینیم. در اعتراض‌های دی ۹۶ و آبان ۹۸ فقرا به خیابان ریختند اما تندترین شعارهای سلطنت‌طلبان ازشان شنیده شد. ذهن فقرا را چه چیز تسخیر کرده؟ حسرتِ گذشته‌ای مرفه و آزاد از «زمان شاه» و رویاهای بزرگ و سهل‌الوصول نسبت به آینده. 

بر خلاف نقطه‌نظرهای سیاست‌زده که «بی‌بی‌سی فارسی» را مهم‌ترین تهدید رسانه‌ای می‌دانند این «من‌وتو» بوده که بیشترین تأثیر را در سپهر سیاسی ایران به جا گذاشته. هم با حسرت‌سازی درباره گذشته و هم رویایی نشان دادن وضع کار و درآمد و رفاه در خارج از کشور جناح سلطنت‌طلب فضای ذهنی جمعیت قابل توجهی از توده را مال خود کرده است. 

در فاصله با مرکز همین پدیده به شکل قوم‌گرایی در فوران است. قوم‌گراهای ترک و عرب و کرد و بلوچ و... مشغول همین کار در ابعاد خودشان هستند؛ نوستاژی مبهم اما روشنِ قومی در گذشته را با آینده‌ای درخشان و سراسر رفاه به شرطِ کنده شدن از مرکز ترکیب و فضای ذهنی بسیاری از جوانان و حتی تحصیلکردگان را تصاحب کرده‌‌اند. 

احتمالات پس از براندازی را در همین تحلیل می‌شود حدس زد. برآمدن ملی‌گراها و احیای باستان‌گرایی جلوتر از همه قرار دارد که خود موج واگرایی و تجزیه‌طلبی در اقوام را تشدید و در نهایت دخالت خارجی را طلب خواهد کرد. هیچ چیز به این اندازه نمی‌تواند به طرح آمریکا و اسرائیل برای تجزیه و خنثی‌سازی قدرت مرکزی در ایران نزدیک باشد.  

این افقِ سیاه و ترسناک تاوانی است که اصرار به راست‌گرایی پدید می‌آورد. له شدن فقرا و ضعفا احتمال براندازی را تشدید می‌کند و سرکوب هر نوع گرایش به چپ و عدالتخواهی زمین سیاست را به احساسات قومی و نژادی می‌دهد. جالب اینکه در اپوزیسیون نظام هم همین وضعیت برقرار است و هیچ گروه چپ‌گرایی حتی توان برآمدن ندارد.»

منبع: کانال تلگرامی مکتوبات