ایران همچون ملتی خیالی: نگاهی به کتاب طردشده‌ی مصطفا وزیری، مرتدی در مذهب ایران‌شناسی

به نقل از کانال فضای سیاست و سیاست فضا : «ایران همچون ملتی خیالی، نوشته‌ی مصطفا وزیری.

از دید وزیری، نامیدنِ کل خانواده‌ی زبان هندواروپایی به عنوان آریایی یک اقدام خودسرانه و بی‌پایه بوده است و همچنین این فرضیه که سانسکریت قدیمی‌ترین زبان هندواروپایی بوده نیز مردود شده است. 

می‌دانیم که در اوستا هیچ اشاره‌ای به مردمان ماد و پارس نشده است. در نتیجه الصاق عنوان آریایی یا اوستایی به جمعیت‌های مادی‌پارسی ساکن در غرب درست نیست. 

در خصوص این ادعا که هخامنشیان به زبان پرژِن قدیم صحبت می‌کرده‌اند نیز باید گفت این زبان الفبای خاص خودش را نداشته و در عوض از الفبای زمان آرامی (زبانی به اصطلاح سامی) استفاده می‌کرده. همان طور که گریشمن گزارش کرده از ۳۰۰۰۰ لوحه‌ی کشف‌شده در پرسپولیس هیچ یک به زبانِ پرژِن قدیم نبوده‌اند. چندتای‌شان به زبان آرامی اما عمدتن به زبان عیلامی بوده‌اند. 

افزون بر این، طبق برخی پژوهش‌ها کوروش نه شاه ایران بلکه شاه انشان بوده است. اسامی کوروش و کمبوجیه نیز مشتقاتی از زبان عیلامی هستند. همچنان که گراردو نیولی نشان داده است آریا را نه باید معادل با ایران دانست و نه معادل با پارسی.»

منبع

دریافت مقاله بصورت  پی دی اف

آیا کوروش کبیر،‌ هخامنشی بود؟ تبارِ غیرایرانیِ کوروش

به نقل از کانال فضای سیاست و سیاستِ فضا«دنیل دی. پاتس استاد باستان‌شناسی دانشگاه نیویورک در مقاله‌ای که در سال ۲۰۰۵ در کتاب The Birth of Persian Empire منتشر شده یافته‌های نامتعارفی را درخصوص پرشیا و هخامنشیان مطرح کرده  که دانش موروثی ما را به چالش می‌کشد.

پاتس بر کوروش کبیر تمرکز می‌کند و معتقد است که به رغم آنکه مطالب بسیاری درباره‌ی او نوشته شده اما چیز چندانی درباره‌ی او نمی‌دانیم. پاتس نمی‌خواهد بر تفاسیرِ رسیده از منابع کلاسیک نظیر هرودوت، گزنفون، کتزیاس، دینون، دیودور سیسیلی، استرابون و یا نیکولاس دمشقی اتکا کند. او در عوض به دنبال آن است تا از منابع بابلی استفاده کند که بسیار به دوران زندگی کوروش نزدیک‌تر هستند.

در منشور کوروش از او با عناوین فرزند کمبوجیه، شاه انشان، نواده‌ی کوروش، و نتیجه‌ی چیش‌پیش نام برده شده است. از دید پاتس منابع بابلی فقط به سرزمین انشان ارجاع می‌دهند و هیچگاه آن را همچون قلمرویی پرژن تلقی نکرده‌اند.

کوروش و خانواده‌ی او نیز هیچگاه هخامنشی نامیده نشده‌اند. همچنان که کوروش نیز هرگز خودش را شاهِ پرژنِ انشان ننامید بلکه صرفن خودش را شاه انشان می‌نامید. بسیاری از دانشوران هخامنشی کوشیده‌اند تا کوروش و اجدادش را به اشتباه هخامنشی و یا پرژن بنامند.

ابهام دیگری که پاتس می‌کوشد آن را روشن‌تر کند به یکی‌انگاشتن کوروشِ پارسوماش و کورشِ انشان مربوط است. بر خلاف باور رایج که کوروشِ پارسوماش را همان کوروش انشان (که در منشور کوروش ذکر شده) می‌دانند پاتس شواهد دیگری را عرضه می‌کند.

پاتس این ایده را رد می‌کند که کوروشِ پارسوماش جد کوروش کبیر، بنیان‌گذار پرژن امپایر بوده باشد. او همچنین کوروش و تبار انشانی او را پرژن یا هخامنشی نمی‌داند. اکنون مدت‌ها است که مشخص شده تبار کوروش کبیر متفاوت از آن چیزی است که هرودوت برای خشایارشاه و خاندان داریوش برشمرده.

همان طور که از سوی رولینگر نشان داده شده است سنت‌های واگرای کوروش و داریوش را که هرودوت با هم خلط کرده است، نباید با یکدیگر اشتباه گرفت. برخلاف داریوش، اجداد کوروش نه هخامنشی بلکه چیش‌پیشی بوده‌اند.

افزون بر این، Jan Tavernier ایران‌شناس بلژیکی نیز نشان داده است که چیش‌پیش (Chishpish) یکی از اسامی غیرایرانی است که به اشتباه  نامی ایرانی تلقی شده است اما باید به زبان عیلامی، آرامی،‌ بابلی، لیدیایی یا زبانی دیگر تعلق داشته باشد.

پس اگر قلمروی پادشاهی‌ای که کوروش آن را گستراند قلمرویی انشانی بوده آنگاه روی‌کارآمدن داریوش پس از مرگ کمبوجیه پسر کوروش را باید همچون کودتای پرژن‌ها علیه انشانی‌ها تلقی کرد که خاندان پرژنِ هخامنشیان به سرکردگی داریوش را به جای خاندان انشانی کوروش می‌نشاند.»

ملی‌گرایی و دوراهی خودساخته‌اش

به نقل از کانال انسان‌شناسیِ باستان‌شناختی: «داستان ظهور ملی‌گرایی داستانی عجیب و کنایه‌آمیز است. ملی‌گرایی به عنوان یک ایدئولوژی از اروپا ظهور پیدا کرد و پرطرفدار شد چون وعده میداد از مردم یا شهروندان در برابر شاهان مستبد اروپایی دفاع خواهد کرد. به باور بعضی محققین، ملی‌گرایی در بعضی کشورها و بویژه در مقابله با استعمار همچون ناجی و رهایی‌بخش عمل کرده است، اما امروزه ملی‌گرایی عمدتن تبدیل به یک ایدئولوژی در دست سیاسیون شده که با آن نقض حقوق انسانی را توجیه میکنند. ملی‌گرایی امروزه حتی تبدیل به ابزاری در دست مستبدان و دیکتاتورها شده تا مردم و مخالفان سیاسی‌شان را سرکوب کنند. عجیب و غریب‌تر اینکه ملی‌گرایان حال تبدیل شده‌اند به مهمترین طرفداران سلطنت و شاهان؟! تحقیقات نشان داده که ملی‌گرایی با حقوق انسانی سازگاری ندارد. در مواجه با ملی‌گرایی دو رویکرد وجود دارد: یکی میگوید ملی‌گرایی ذاتن نقیض حقوق انسانی است چون منافع جمعی را متقدم بر منافع افراد و اقلیتها میداند. رویکرد دوم میگوید ملی‌گرایی ایدئولوژی رهایی‌بخش است و از حقوق انسانی دفاع میکند. آیا ملی‌گراییِ خوب یا ملی‌گرایی خوش‌خیم میتواند وجود داشته باشد؟ آیا ملی‌گرایی‌ای میتواند وجود داشته باشد که با حقوق انسانی افراد و اقلیتها هم سازگاری داشته باشد؟

گونه‌شناسی‌هایی که سعی میکنند گونه‌های مختلف ملی‌گرایی را شناسایی و معرفی کنند اغلب از گونه‌شناسی هانس کوهن (Hans Kohn) استفاده میکنند. وی ملی‌گرایی را به دو گونه تقسیم میکرد: ملی‌گرایی قومی و ملی‌گرایی مدنی. ملی‌گرایی قومی بر مبنای هویت قوم غالب شکل میگیرد (بطور مثال زبان یا گاهی مذهب قوم غالب میشود شاخصه اصلی هویت ملی) و هدفش این است که اقلیتها را از حقوق برابر محروم کند، فرهنگ و قومیت آنها را از بین ببرد، همانندسازی کند، و در نهایت آنها را همسان با قوم غالب کند. هدف غایی ملی‌گرایی قومی این است که مرزهای سیاسی را با مرزهای قومی برابر کند و طوری قومیتها را از بین ببرد که مرزهای جغرافیایی قوم غالب تا به مرزهای سیاسی کشور گسترش بیابد. در مقابل، ملی‌گرایی مدنی مبتنی بر رابطه‌ای حقوقی و قانونی بین دولت و شهروندان است صرفنظر از قومیت، زبان، نژاد، مذهب یا جنسیت. بعضی از محققین بر این باورند که ملی‌گرایی قومی بدین خاطر که قصد دارد سلطه یک قوم را حفظ کند اساسن ضد حقوق انسانی است، در حالی که ملی‌گرایی مدنی بطور کلی نوع خوش‌خیم و دموکراتیک از ملی‌گرایی است. اما تحقیقات موردیِ چندی نشان داده است که در عمل حتی ملی‌گرایی مدنی نیز در مقطعی و در نهایت متمایل میشود به اینکه افراد و اقلیتها را از حقوق برابر محروم کند و آنها را سرکوب کند. بنابراین، با اینکه این دو نوع ملی‌گرایی تعریف متفاوتی از هویت ملی ارائه میکنند، در عمل هر دوی آنها حقوق انسانی افراد و اقلیتها را زیر پا میگذارند. چرا که در نهایت برای اینکه سلطه قوم غالب حفظ شود، همه قراردادهای اجتماعی و قانونی را زیر پا خواهند گذاشت. با افزایش فشارهای اجتماعی و سیاسی از سوی اقلیتها برای رسیدن به حقوق برابر انسانی و مدنی، در نهایت ملی‌گرایی (از هر نوعی) مجبور میشود بین اتحاد ملی و حفظ سلطه یکی را انتخاب کند (مثال یوگوسلاوی که به خاطر اصرار بر حفظ سلطه صربها در نهایت کشور از هم پاشید). این همان دو راهی است که انتخاب بسیار سختی را پیش روی ملی‌گرایان میگذارد.»