سهم ایران از دانش جهان باستان از زبان ابن قتیبه ی ایرانی

«...ابن قتیبه برای نشان دادن اینکه اهل فارس، اهل دانشهای جدی نبوده اند، می گوید اگر از ما درباره طبیبان قدیم بپرسند بقراط و جالینوس را و اگر از آثار اهل نجوم و حساب قدیم سؤال کنند کتاب اقلیدس و مجسطی را و در منطق کتاب ارسطو را معرفی می کنیم. در زمینه موسیقی هم هر چه هست، از روم و یونان است، اما اهل فارس چیزی ندارند جز آنچه بقیه متعلمان و مستفیدین از علوم گرفته اند. علم فلاحت از آن روم، شطرنج و کلیه و دمنه و حساب با حروف نه گانه هم از هند است. هندیها طب قدیم هم دارند که روش آنها با روش یونانی ها متفاوت است. شاهد آنکه ایرانیها در این باب متکی به دیگران بوده اند، داستانی است درباره شاپور که برای درمان خود و به دست آوردن علم طب، کسی را به هند فرستاد تا طبیبی فاضل برای آنها بفرستند. طبیب آمد و او را معالجه کرد و بعد هم جای خوبی در شهر شوش به او داد که مردم این شهر طب را از او یاد بگیرند؛ به همین دلیل اهل شوش، طبیبان فارس هستند. ابن قتیبه می گوید شاهدش آنکه در کتاب طب اهل شوش «جامع الطب المعمول بالسوس » رگه هایی از طب هندی و رومی میبینیم: «اخلاطا هندیة و اخلاطا رومیة ». ابن قتیبه می گوید اگر کسی ادعا کند اسکندر، ایران را گرفت، مردمان را اسیر کرد و کتاب های آنها را به روم برد، به زبان خودشان ترجمه کرد و اصل آنها را سوزاند و اینکه در واقع علوم آنان اصلش از ایران است؛ خواهیم گفت که این گزارش و خبر شماست. از طرف شما قبول، اما طرف دیگرش رومی هستند که باید به این نکته اقرار و اعتراف کنند و آن را بپذیرند و این مسئله نیازمند بیّنه و برهان است.» 

«فضل العرب و التنبیه علی علومها »(به کوشش مونتگمری وات و پیتر ویب، نیویورک، المکتبة العربیه، 2017 )

به نقل از مقاله: ابن قتیبه و علوم عرب دریک گفتمان قوم گرایانه، رسول جعفریان