علل سقوط امویان و بر آمدن عباسیان و نقد درگیری نژادی در سقوط اموی ها

به نزد برخی پژوهشگران سقوط دولت اموی و برآمدن دولت عباسی، حاصل نبردی نژادی-قومی بین عنصر ایرانی و عرب؛ که نتیجه اش برآمدن عباسیان شد، می باشد.
اما بنظر می رسد در سقوط امویان، عاملِ مذهبی-درگیری شیعه و سنی- که بیشتر در خراسان-منشأ عمده مخالفتها- نمود بیشتری داشت، نقش پررنگ تری دارد.
نتیجه این عامل؛ استفاده داعیانِ عباسی از توده شیعه، و مطرح کردن شعار "الرضا من آل محمد" و سوار شدن بر موج مخالفت مذهبی با امویان بود. پیشنهاد ابومسلم به یکی از پیشوایان شیعه برای زمامداری پس از پیروزی، مثال بارز این مسئله است. بگفته استاد مرتضی رضوی: 
«قیام خراسان که یک قیام شیعی بود و بنی عباس را به خلافت رسانید»
عامل دیگر سقوط اموی ها؛ درگیری قبایل عربی مخالف و موافق امویان -که بیشتر در خراسان ساکن بودند- و استفاده مناسبِ سران مخالف عباسی و نمایندگان انها در خراسان-ابومسلم-از این درگیری ها و همراه ساختن دیگر ناراضیان از اموی ها با این قبایل بود.1
همه این عوامل سبب سقوط اموی ها و برآمدن عباسیان شد.
در این مطلب سخن دسته اول یعنی برخی مورخان که معتقدند سقوط اموی ها [بیشتر]دلیل نژادی -درگیری عنصر ایرانی و عرب-داشت 2، نقد می شود. با نقل گفته های دیگر پژوهشگران.
پاورقی:

1-«نارضایی از حکومت خلفای بنی امیه تنها منحصر به ایرانیان و دیگر اقوام تابعه نبود بلکه در میان خود عربها روز بروز نارضایی از حکومت جابرانه بنی امیه فزونتر می‌گشت و همین عدم رضایت از هیأت حاکمه فاسد بود که سرانجام به سقوط بنی امیه منتهی شد.»
بیات ، عزیزالله : تاریخ ایران از ظهور اسلام تا دیالمه ، ۱۳۷۰ ، چاپ دوم ، ص ۱۱۳ و ۱۱۲ .

2-«دولت بنی امیه هر چه بود، عربی محض و خالص بود و به جز پزشکان و پاره ای نویسندگان همه کارگردانان کشور، حکام، قضاة، سرداران و غیره، همه از میان عرب ها انتخاب می شدند، برعکس در زمان عباسیان عنصر ایرانی از عرب ها جلو افتاد، چه که ایرانیان عباسیان را به خلافت رساندند.»
(جرجی زیدان، تاریخ تمدن اسلام، ص70)

لینک پستها (روی تیترها کلیک شود):

سخن ریچارد فرای

 ایرام ام لاپیدوس

" "رسول جعفریان

" "علی اکبر فیاض

" "پطروشفسکی