زیگورات

درباره زیگورات و نام یکی از شاهان عیلامی و ارتباط اش با زبان سامی:
«ﺯﻳﮕﻮﺭﺍﺕ ««زقّورات»» ﻛﻠﻤﻪ ﺍﻱ عربی -ﺍﻛﺪﻱ و جمع زقورة ﺍﺳﺖ . ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﻠﻔﻆ ﺍﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﻻﺕ ﺭﻭﻣﻦ ﮔﻴﺮﺷﻤﻦ* ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺑﻠﻨﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺍﻓﺮﺍﺷﺘﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ . ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﻭ ﻓﻼﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ٣٢ ﺯﻳﮕﻮﺭﺍﺕ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ .
ﺯﻳﮕﻮﺭﺍﺕ ﭼﻴﺴﺖ؟
ﺯﻳﮕﻮﺭﺍﺕ ﻫﺎ ﺑﻨﺎﻫﺎﻱ ﺧﺸﺘﻲ ﺗﻮ ﭘﺮﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﭘﻠﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ . ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻗﺮﺍﺭﮔﻴﺮﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﭼﻬﺎﺭ ﮔﻮﺷﻪﺀ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﻭﺑﻪ ﭼﻬﺎﺭ ﺟﻬﺖ ﺍﺻﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ . ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻧﻬﺎ ٣،۵ ﻳﺎ ٧ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺎ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ١٠٠ ﻣﺘﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ . ﻭ ﺍﺯ ﺭﻧﮓ ﺳﻴﺎﻩ ﺩﺭ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺎ ﺭﻧﮓ ﻃﻼﻳﻲ ﺩﺭ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﻲ ﺭﺳﻨﺪ . ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺑﺪﻧﻪﺀ ﺯﻳﮕﻮﺭﺍﺕ ﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪﻥ ﺑﻨﺎ، ﺑﺎﺯﮔﻮﻳﻲ ﻋﻠﺖ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﺑﺎﻧﻲ ﻭ ﺳﺎﺯﻧﺪﻩ ﺍﻥ ﺣﻚ ﻣﻲ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﻭﺳﻴﻠﻪﺀ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺎ ﺯﻣﺎﻧﻬﺎﻱ ﺗﺎ ۵٠٠٠ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻳﻤﺎﻥ ﻣﻴﺴﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .
ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﻭ ﺳﺎﻟﻤﺘﺮﻳﻦ ﺯﻳﮕﻮﺭﺍﺕ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ، ﺯﻳﮕﻮﺭﺍﺕ دور اونتاش در گوماط هفت تبه به نام جدید زیگورات ﭼﻐﺎﺭﺯﻧﺒﻴﻞ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺍﻭﻧﺘﺎﺷﮕﺎﻝ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻋﻴﻼﻣﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺪﺍﻱ ﺍﻳﻨﺸﻮﺷﻴﻨﺎﻙ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ١٢۵٠ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻣﻴﻼﺩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺑﻌﺎﺩ ﺍﻥ ١٠٣ ١٠٣ ﻣﺘﺮ ﻭ ﺑﻪ ﺑﻠﻨﺪﻱ ۵٢ ﻣﺘﺮﻭ ﺩﺭ ۵ ﻃﺒﻘﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﺍﻛﻨﻮﻥ ٢۵ ﻣﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺮ ﺟﺎﻱ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ . دار به معنی خانه و جمع آن دور و جمع الجمع آن دیار است. در خوزستان(عربستان سابق) مردم عرب روستاهای خود را معمولا به سه صورت تقسیم می کنند ، قسمت اول با پیشوند بیت مثلا بیت کنعان ، قسمت دوم با پیشوند عرب ، عرب حسن و عرب اسد و قسمت سوم با پیشوند دور می باشد ، به مانند دور خوین[یا دارخوین، -خوین مصغّر خاین نامی عربی- شهری در نزدیکی شهرستان شادگان و دارای نیروگاه اتمی] ، و در تراجم نام دور اونتاش به اینگونه آمده دور به معنای شهر اونتاش گال حاکم عیلامی که این شهر را برای عبادت ساخته بود.
ﺯﻳﮕﻮﺭﺍﺕ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﺭﺍﻫﻬﺎﻱ ﺩﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺍﺟﺎﺯﻩﺀ ﻭﺭﻭﺩ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﺍﺯ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﻭﺭﻭﺩﻱ ﻣﺸﺨﺼﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﻭﺟﻮﺩ ﻃﺎﻕ ﻫﺎﻱ ﮔﻬﻮﺍﺭﻩ ﺍﻱ ﺩﺭ ﭘﻠﻜﺎﻥ ﻫﺎ ﻭ ﺭﺍﻫﺮﻭﻫﺎ، ﺳﺎﺧﺖ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪﺀ ﺁﺑﺮﺳﺎﻧﻲ ﻭ ﺗﺼﻔﻴﻪﺀ ﺁﺏ ﺟﻬﺖ ﺷﺮﺏ ﻋﺒﺎﺩﺗﮕﺮﺍﻥ، ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺳﻨﺞ ﻫﺎﻱ ﺁﺟﺮﻱ ﺟﻬﺖ ﺭﺻﺪ ﻭ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﺗﻘﻮﻳﻢ ﺁﻓﺘﺎﺑﻲ ﻭ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺍﻋﺘﺪﺍﻟﻬﺎﻱ ﺑﻬﺎﺭﻱ ﻭ ﭘﺎﻳﻴﺰﻱ ﻭ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻫﺎﻱ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﻲ ﻭ ﺯﻣﺴﺘﺎﻧﻲ ﻭ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻓﺼﻞ ﻫﺎ . ﻣﺘﻦ ﻣﺸﺘﺮﻙ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺍﺯ ۵٠٠٠ ﺁﺟﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ‏( ﭼﻴﺰﻱ ﺷﺒﻴﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﭼﺎﭖ ‏) ، ﻛﺸﻒ ﺣﻴﻮﺍﻧﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﮔﺎﻭ ﻧﺮ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺯ ﺟﻨﺲ ﺳﻔﺎﻝ ﻟﻌﺎﺑﺪﺍﺭ، ﻛﻠﻮﻥ ﻫﺎ ﻭ ﻟﻮﻻ ﻫﺎﻱ ﺩﺭ ﻭ ﭘﺎﺷﻨﻪ ﻫﺎﻱ ﺳﻨﮕﻲ، ﻣﻬﺮﻩ ﻫﺎﻳﻲ ﺍﺯ ﺟﻨﺲ ﺧﻤﻴﺮ ﺷﻴﺸﻪ ﻭ ﺍﻧﮕﺸﺘﺮ ﻣﻔﺮﻏﻲ ﺑﺎ ﺭﻭﻛﺶ ﻃﻼﻱ ﻗﻠﻤﺰﻧﻲ ﺷﺪﻩ، ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺷﮕﻔﺘﻲ ﻫﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﺒﺪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ .
ﻛﻬﻨﺘﺮﻳﻦ ﺯﻳﮕﻮﺭﺍﺕ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻨﻬﺮﻳﻦ، ﺯﻳﮕﻮﺭﺍﺕ ﺍﻭﺭ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﺍﻭﺭ ﺑﺎ ﻗﺪﻣﺖ ۴١٠٠ ﺳﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻻً ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ(ع) ﺍﺳﺖ . ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺯﻳﮕﻮﺭﺍﺕ ﺳﻠﻚ ﻛﺎﺷﺎﻥ ﺑﺎ ﻗﺪﻣﺖ ۴٧٠٠ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ ﻛﻬﻨﺘﺮﻳﻦ ﺯﻳﮕﻮﺭﺍﺕ ﻫﺎﻱ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺳﺖ .»
* ﺍﻛﺘﺒﺮ ١٨٩۵ - ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ١٩٧٩ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺷﻨﺎﺱ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ
ﻣﻨﺎﺑﻊ :
ﺯﻳﮕﻮﺭﺍﺕ ﭼﻐﺎﺭﺯﻧﺒﻴﻞ؛ ﺗﺒﻠﻮﺭ ﻣﻌﻤﺎﺭﻱ ﻣﻘﺪﺱ ‏( ﺧﺒﺮﮔﺰﺍﺭﻱ ﻣﻴﺮﺍﺙ ﻓﺰﻫﻨﮕﻲ، ١ ﻣﺮﺩﺍﺩ ١٣٨۵ ‏)
ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻣﻴﺮﺍﺙ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﻱ
ﮔﺮﻭﻩ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺍﻣﻮﺯﺵ ﺷﺮﻛﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪﺀ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﻱ ﺯﻳﮕﻮﺭﺍﺕ
ﮔﺎﺭﺩﻧﺮ،ﻫﻠﻦ، ﻫﻨﺮ ﺩﺭ ﮔﺬﺭ ﺯﻣﺎﻥ، ﭼﺎﭖ ﺷﺸﻢ، ﻣﻮﺳﻴﻪﺀ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﺍﮔﺎﻩ، ١٣٨۴، ۵٠ .